تخته پاره بر موج/ بخش هشتم

اشاره: برای دوستانی که شاید ندانند می گویم. این نوشته بخشی از ماجراهایی است که در طول کوچ اجباری خانوادگی مان از سر گذرانده ایم. ما از 23 خرداد با اطلاع ناگهانی از مراجعه مأموران برای دستگیری ام، خانه و کاشانه را رها کردیم و سفری اودیسه وار را شروع کردیم که هنوز ادامه دارد. سفر ناگهانی ما بدون داشتن خیلی چیزها و از جمله برخی مدارک شناسایی و گواهینامه و امثال اینها شروع شد و بارها از خطر بررسی این مدارک و احتمال خطرهای مختلف جستیم.

کمین پلیس در دو کیلومتری!

شبی سرد و بارانی توی یک جاده کوهستانی ماندیم. زیر باران و در استان آذربایجان. نیمه شبی بارانی و تاریک و جاده ای خلوت! ماشین درست نزدیکی شهر(...) خود به خود خاموش شد و ایستاد! به همین سادگی. آمدم بیرون و موتور را وارسی کردم. ظاهرا" هیچ عیبی نداشت (نه حالا من هم خیلی مکانیکی بلد باشم!) منظورم این است که ظاهرا" موتور سر جایش بود(!) و بین راه نیفتاده بود اما روشن نمی شد! بارانی شدید می بارید که برای اول مهر زیادی سرد بود!

فلاشر را روشن کردم و نشستم تا یک ماشین امدادی یا پلیس راهی، چیزی برسد. اما ظاهرا" این مملکت روی آب است و این را باید بعد از چهار ساعت فلاشر زدن توی یکی از جاده های اصلی ایران تجربه کنی! بچه ها سردشان شده بود و گوشه پتوهایی که داشتیم هم خیس شده بودند. چندباری آمدم بیرون و جلوی ماشینهای عبوری را گرفتم. آن وقت نیمه شب فقط کامیونها رد می شدند و آن گردنه هم جای ایستادن نبود و ضمنا" رانندگان کامیون هم برای تعمیر یا بازدید از یک ماشین سواری تخصصی نداشتند. بالاخره یک پیکان رد شد و ناگهان ایستاد. گفتم احتمالا" بنزین تمام کرده. او هم گفت میرود و بنزین می خرد و می آورد. چون باک خودش خالی بود. اما از ساعت 4 صبح که رفت، پیدایش نشد! زود قضاوت نکنید! مردم ما خیلی با معرفت تر از اینها هستند. چیزی اتفاق افتاده بود که ما نمی دانستیم و ساعتی بعد که فهمیدیم، موتور خودمان سوخت. به هر حال ما تا ساعت هفت صبح ماندیم و یک نفر نایستاد! ایستادن کامیونها هم که مشکلی حل نمی کرد.

حدود هفت و نیم دیدم آن سوی جاده همان پیکان ایستاد و راننده اش با یک گالن بنزین و جعبه ابزارش بدو بدو آمد این طرف جاده. شناختمش. این پیکان، تنها ماشین سواری عبوری بود که در این مدت از کنار ما عبور کرده و برای یاری رسانی رفته بود. تعجب کرد چطور تا حالا کسی کمکی نکرده؟ بعد شروع کردیم به ریختن بنزین داخل باک! وقتی داشت علت تأخیرش را می گفت، دانستم آن بزرگی که"حافظ" ماست، عجب امانتداری است. و ما عجب بی حوصله ایم، عجب بی ایمانیم.

راننده پیکان اسمش جلال بود. جلال گفت:" پمپ بنزین فقط دو کیلومتر جلوتر بود. وقتی دو سه ساعت قبل از پیش شما رفتم بنزین بخرم، دیدم کنار پمپ بنزین "کمین ایست و بازرسی" گذاشته اند." جلال گفت تا حالا سابقه نداشته زیر باران و آن وقت سحر، ایست و بازرسی گذاشته باشند! بعد ادامه داد:" حتی ماشین مرا هم که بچه همین جا هستم و می شناختند، گشتند و مدارک و گواهینامه ام را وارسی کردند. وقتی بنزین خریدم و خواستم برگردم و برایت بیاورم، دیدم مثل اینکه شک کرده اند و شاید دوباره برگردم برایم دردسر بشود. من هم مسیرم را ادامه دادم و رفتم به طرف داخل شهر. رفتم جات خالی یه کله پاچه خوردم و منتظر نشستم صبح بشه. قول داده بودم بهت دیگه. از چند نفر توی قهوه خانه شنیدم این کمین ها و بازرسی ها را برای شناسایی گروه پژاک در آذربایجان می گذارند و خیلی گیر هستن. ولی راستش ترسیدم یه موقع به من هم گیر بدن. منم نشستم تا صبح بشه، چون بهت قول داده بودم بر می گردم! الان اومدم و دیدم کمین را جمع کرده اند و رفته اند. وقتی دیدم نیستند، راه افتادم و آمدم. دیدم شما هنوز اینجا هستید. این هم بنزینی که قولش را داده بودم. بفرما استارت بزن!" اما ماشین باز هم روشن نشد.

جلال توی یک مرغداری کوچک همان حوالی کار می کرد و رفت و آمدهای زیادی به شهر و حومه داشت. اما در تمام مدتی که با ماشین ور می رفتیم، داشت از این اتفاق عجیب حرف می زد که آن وقت سحر، آن ایست و بازرسی و به قول خودش "گیر بازار!" بی سابقه بوده. تعریف می کرد که هیچوقت راننده ها را آن طور سئوال پیچ نمی کردند. در دلم گفتم آیا در آن کمین ایست بازرسی، مرا بخاطر همراه نداشتن مدارک شناسایی و گواهینامه متوقف نمی کردند؟ آیا ممکن بود آنجا آخرین ایستگاه خانواده مهاجر ما باشد؟ کافی بود بابت نداشتن مدارک، تا صبح در پاسگاه بمانیم و روز بعد...

ریختن بنزین هم مشکل ماشین را علاج نکرد. پسرم از خواب بیدار شد و آمد بیرون و بلافاصله افتاد روی عطسه. به تازگی از سرماخوردگی شدیدی فارغ شده بود. همینطوری گفت:"نکنه مال این دکمه اتوماتش باشه!" و یک دکمه نارنجی را نشان داد که بطور اتوماتیک جریان بنزین به موتور را قطع می کند تا از آتش سوزی موتور جلوگیری کند. دکمه را زد. بعد گفت: "حالا استارت بزن بابا!" استارت زدم و ماشین روشن شد! خودش هم گیج مانده بود که چرا از دیشب تا حالا یکبار هم فکرش به این دکمه نرسیده بود. در حالی که بارها درباره کارکرد همین دکمه نارنجی حرف زده بودیم! پرسید: چرا از دیشب تا حالا، این دکمه از دید هر دو ما مخفی مانده بود؟

هوای خوب بعد از باران بود. آقا جلال رفت و فلاسک چایش را هم آورد و ما هم کیک یزدی آوردیم و نشستیم به خوردن کیک و چای. جلال گفت: "بخدا مردم شهر ما بی معرفت نیستن! حتما" حکمتی بوده که شما تا صبح اینجا بمونید!" آقا جلال ندانست آن خرابی ماشین برای کدام حکمتی بوده، اما به زبان آورد که حکمتی بوده. او نمی دانست که در طول این ایام، ما از این حکمتها بسیار دیده ایم. همانجا بود که باز این غزل زیبای حافظ آمد. وقت رفتن به جلال گفتم:" قبل از رفتنت ... راستی اهل فال حافظ هستی؟" گفت:"نوکرشم مشتی! داری؟" گفتم:"الان می سازمت داداش!" و خندیدیم. دیوان جیبی حافظ را از ماشین آوردم و فالی گرفتم برای وصف حال ما و آن باران و آن نیمه شب و آن صبحگاه. و همین غزل غریب آمد.

روی بنمای و وجود خودم از یاد ببر!

***

امروز را هم با "حافظ" شروع کرده ام. از اوایل گریز خانوادگی از دست مأموران، این دیوان جیبی حافظ خریده ام که یار تمام این روزهای آوارگی ماست. بچه هایم هم به حافظ علاقمند شده اند و گاهی از خلال بیت ها و غزلهایش، چیزهایی می فهمند که تازگی دارد. امروز دوباره همان غزل آمد. اسمش را گذاشته ام غزل ایثار! غزل دلدادگی! و نگویید کدام غزل حافظ است که دلدادگی و ایثار و عاشقی در آن نیست؟ همه اشعارش چنان هستند. اما این چندمین بار است که حافظ همین غزل را برایم می خواند. گویا تقدیر همه ما آدمهایی است که باید از "خود" بگذریم تا به چیزهای با ارزشتری برسیم. همان چیزی که بارها نوشته ام که «دل کندن، شرط آزادی است!»

شروع غزل این است:

"روی بنمای و وجود خودم از یاد ببر!

خرمن سوختگان را همه گو باد ببر!

ما چو دادیم دل و دیده به طوفان بلا؛

گو بیا سیل غم و خانه ز بنیاد ببر!"

باری! هیچ سختی و دشواری در این کوچ سبز از سر راهمان برداشته نشد، جز به لطفهای پیدا و پنهان همان کسی که وعده داده است برای بیان حق، مبارزه و مهاجرت کنید و امورتان را به ما بسپارید. هم او که وعده داده خودت را فراموش کن تا من کفایتت کنم. و وعده او حق است. تردید ندارم.

پی نوشت: برای تسکین خاطر دوستان، در حال حاضر جای ما (مثل همه این ایام و با لطف خداوند) امن است و داریم با مشارکت برخی دوستان، روی قانون اساسی نوین کار می کنیم. این دیکتاتور هم رفتنی است و ما برای فردا باید بستری بسازیم تا آزادی مال همه باشد. هیچ قومیت و اقلیتی در محرومیت نباشد. اعدام برچیده شود و زندانی سیاسی نداشته باشیم. روزگاری که دیگر هیچ دیکتاتور حقیری نتواند از شانه ملت بالا برود و ادعای خدایی بکند. پس خیال دوستان عزیز که کامنت می گذارند راحت باشد. من هنوز سعی دارم همان خار کوچکی باشم که در گلوی استکبار داخلی فرو رفته است. خدایی که ما را از آن سختی ها رهانید، کارش بی حکمت نیست. ما شایسته آزادی هستیم و بدستش می آوریم.