۱۳۹۴ تیر ۱۹, جمعه

چرا احتمال «دومرحله‌ای شدن» توافقنامه هسته‌ای وجود دارد؟

• احتمال توافقنامه «دو مرحله‌ای» •
موانع اصلی امضای توافقنامه، از ابتدا در بطن آن نهفته بود و مذاکرات نفس‌گیر این هفته‌ها هم نتوانسته آنها را برطرف کند. به عبارتی اینکه اول طرف ایرانی به خواسته‌هایش برسد یا کشورهای ۱+۵، از اول هم شبیه معمای مرغ و تخم‌مرغ بود. ایران خواهان برچیده شدن همه تحریم‌ها در روز امضای توافق است. کشورهای ۱+۵ هم تا زمانی که بازرسی‌های دقیق آژانس انجام نشود، حاضر به لغو تحریم‌ها نیستند.
از طرفی چون این شائبه وجود دارد که بخشی از فعالیتهای موشکی و نظامی ایران، با میزان کمتری از اورانیوم هم بتواند در قالب موشکهای دوربرد ادامه یابد و خطرآفرین باشد، موضوع بازرسی از برخی سایت‌های نظامی هم یک مانع جدی است که ایران آن را نپذیرفته. آن‌سو هم کنگره آمریکا و هم کشورهای با‌نفوذ عربی و بخصوص اسرائیل، خواهان بیشترین ضریب اطمینان در مهار ایران اتمی هستند. 
با این‌همه مانع، یک «توافقنامه عجولانه و غیر‌همه‌جانبه» بسیار شکننده خواهد بود و ممکن است حتی چندماه هم دوام نیاورد. 
به نظرم شش کشور به این نتیجه برسند که مذاکرات را از «لحاظ موضوعی» به دو بخش تقسیم کنند و تا روز یکشنبه، بخش حل شده را در قالب «توافقنامه اول» امضا کنند و بخشی از امتیازات متقابل را به مذاکره در «مرحله دوم» مثلا سه ماه دیگر موکول نمایند. در چنین حالتی، هم گره کور فعلی را رد می‌کنند و هم در اجرای تعهدات متقابل در مرحله اول، طرفین فرصت دارند تا صداقت و عملگرایی همدیگر را محک بزنند.
این برآیند مختصری از «فرضیه» من است و ممکن است چنین نشود‌. اما بر اساس شواهد و اخبار، معتقدم چاره‌ای جز دو‌مرحله‌ای شدن توافقنامه نیست. مگر آنکه امتیازات بیشتری در ساعات آینده بین دو طرف تبادل شود و امکان رسیدن به یک توافقنامه جامع فراهم گردد که البته موافقت بعدی کنگره با آن بعید به نظر میرسد.
پس رفع گره کور فعلی، با «دو مرحله‌ای شدن توافق» و یا تمدید مجدد مذاکرات ممکن است. چیزی که باب میل هیچکدام از طرفین نیست، اما ظاهرا چاره‌ای غیر از آن هم ندارند.
[بابک داد] 
عصر جمعه دهم ژوئیه